پیش بینی و تأثیر توسع? بهره برداری بر آبخوان دشت بجنورد با استفاده از کد gms

حوضه آبریز دشت بجنورد با وسعتی حدود 1280 کیلومتر مربع بین عرض های جغرافیایی 13 °37 تا 35 °37 شمالی و طول های جغرافیایی 03°57 تا 40 °57 شرقی در مرکز استان خراسان شمالی قرار گرفته است. دشت بجنورد با وسعتی حدود 90 کیلومتر مربع دشت اصلی این حوضه را تشکیل می دهد. شهر بجنورد در ناحیه جنوبی دشت قرار گرفته است و حدود 30 درصد سطح دشت را در بر گرفته است. متوسط بارندگی سالانه در محدوده بجنورد 293 میلی متر می باشد و رودخانه های مهم این حوضه بازخانه، فیروزه و چناران هستند که از ارتفاعات جنوبی حوضه سرچشمه می گیرند. از نظر زمین شناسی، بخش اعظم حوضه آبریز بجنورد در زون زمین شناسی کپه داغ قرار گرفته است، تنها بخشی از ارتفاعات جنوبی این محدوده در زون بینالود واقع شده است. جهت جریان آب زیرزمینی از جنوب و جنوب غرب به سمت شمال و شمال شرق می باشد. عمق سطح آب زیرزمینی از حدود چهار متر در بخش کوچکی در شمال شهر تا حدود 80 متر در شمال دشت نوسان می کند. کاهش عمق سطح آب زیرزمینی به کمتر از دو متر در قسمت هایی از آبخوان که تحت پوشش شهر بجنورد قرار دارد، به ویژه در فصول پرباران باعث بروز مشکلاتی برای ساکنین این مناطق شده است. توسعه شهر بجنورد و اجرای طرح های تامین آب شرب مانند انتقال سالانه 20 میلیون متر مکعب آب از سد شیرین دره به شهر بجنورد، وجود بافت فرسوده و چاه های جذبی فراوان در برخی از مناطق شهر، عمق کم سطح ایستابی و ناقص بودن شبکه جمع آوری فاضلاب شهری باعث افزایش سطح آب زیرزمینی خواهد شد. در این تحقیق، تاثیر آب انتقالی از سد شیرین دره و توسعه بهره برداری توام با مدیریت در مناطق بحرانی آبخوان (به لحاظ عمق کم سطح آب) بررسی شده است. به منظور دست یافتن به این هدف از برنامه کامپیوتری modflow2000 در نرم افزار gms8.0 استفاده شده و مدل جریان آب زیرزمینی آبخوان دشت بجنورد شبیه سازی شده است. بر اساس نتایج حاصل از تعریف سناریوهای مختلف می توان عنوان کرد که با اعمال میانگین بارندگی سالانه در شرایط اقلیمی مرطوب (344 میلی متر) و نفوذ 10، 20 و 40 درصد از آب انتقالی از سد به آبخوان، به ترتیب منجر به افزایش سطح آب زیرزمینی در منطقه تحت پوشش شهر به میزان بیش از 70 سانتی متر، بیش از 5/1 متر و بیش از 5/3 متر در سال خواهد شد. همچنین نتایج حاصل از اعمال سناریوهای مدیریتی به منظور مقابله با بالا آمدن سطح آب نشان می دهد که در صورت مدیریت مناسب و صحیح می توان با توسعه بهره برداری از آبخوان در اطراف مناطق بحرانی و مدیریت آب های سطحی و کارستی اطراف دشت، سطح آب زیرزمینی را در شرایط بحرانی پایین آورد.